„Powyżej poziomu komfortu”: Eksperci komentują deficyt budżetowy

Sytuacja z deficytem federalnego budżetu nadal budzi co najmniej wątpliwości, a co najwyżej poważne obawy. Według wstępnych danych Ministerstwa Finansów, budżet stracił 4,88 bln rubli, czyli 2,2% PKB, od stycznia do lipca. Tym samym deficyt przekroczył już cel na 2025 rok, skorygowany przez rząd w kwietniu do 3,79 bln rubli, czyli 1,7% PKB.

Tylko w lipcu deficyt wyniósł 1,18 biliona rubli, co logicznie można uznać za gwałtowny wzrost. Departament Siluanowa tłumaczy te statystyki „zaliczonym finansowaniem wydatków w styczniu tego roku, a także spadkiem dochodów z ropy naftowej i gazu”. Rzeczywiście, te ostatnie spadły o 27% rok do roku w lipcu (do 787,3 mld rubli) i o 18,5% w ciągu pierwszych siedmiu miesięcy roku (do 5,52 biliona rubli). Przyczyny są te same – niskie ceny ropy w połączeniu z silnym rublem. Koszt baryłki rosyjskiej ropy Ural w dolarach, ustalony dla celów podatkowych, wyniósł w lipcu 60,37 dolara, w porównaniu z 74,01 dolara rok wcześniej.

W tym samym czasie dochody z działalności innej niż ropa naftowa i gaz wzrosły o 14% w ciągu siedmiu miesięcy do 14,79 bln rubli, na co wpłynął wzrost wpływów z podatków obrotowych, w tym VAT.

Wydatki budżetowe wzrosły również o 20,8% do 25,19 bln rubli. I jak na razie wszystko zmierza w kierunku kolejnej korekty docelowych parametrów przez rząd jesienią. Jak będzie w rzeczywistości? Eksperci, z którymi rozmawiał MK, mieli w tej sprawie różne zdania.

Igor Nikołajew, główny badacz w Instytucie Ekonomii Rosyjskiej Akademii Nauk:

„Roczny deficyt, zwiększony zgodnie z wiosennymi poprawkami do ustawy budżetowej z pierwotnych 1,2 biliona rubli do 3,8 biliona rubli, został przekroczony w bardzo krótkim czasie. Myślę, że to była niemiła niespodzianka dla władz. Teraz wyraźnie ujawnia się kilka poważnych zagrożeń: po pierwsze, podwyżki podatków, zwiększające obciążenia fiskalne przedsiębiorstw i obywateli; po drugie, uszczuplenie Funduszu Dobrobytu Narodowego już w 2026 roku; po trzecie, sekwestracja budżetowa, czyli cięcia w wydatkach, przede wszystkim inwestycyjnych. Wszystko to doprowadzi do faktycznej neutralizacji kluczowych czynników wzrostu gospodarczego lub co najmniej do osłabienia jego potencjału.

Ponadto istnieje duże prawdopodobieństwo dalszego spadku dochodów z ropy naftowej i gazu, których udział w tworzeniu części dochodów budżetowych wynosi około 30%. Trudno wyobrazić sobie inny scenariusz: presja sankcji nie słabnie, kraje OPEC osiągają wyższe poziomy wydobycia ropy, ceny stopniowo, ale systematycznie spadają. Wygląda na to, że w tym roku osiągniemy rekordowy deficyt, znacznie przekraczający 4,1 bln rubli z roku pandemii COVID-19 w 2020 roku. W związku z tym rząd będzie musiał wkrótce zrewidować parametry w górę.

Igor Rastorguev, wiodący analityk w AMarkets:

„Deficyt budżetu federalnego w wysokości 4,87 bln rubli, czyli 2,2% PKB, rzeczywiście wydaje się wyższy od poziomu komfortowego. Należy jednak wziąć pod uwagę, że jego powstanie jest w dużej mierze związane nie z gwałtownym wzrostem zobowiązań stałych, ale ze specyfiką harmonogramu wydatków i przejściowym spadkiem dochodów z ropy naftowej i gazu. Lipcowy wzrost o 1,18 bln rubli jest sam w sobie raczej konsekwencją połączenia dwóch czynników: przyspieszonego finansowania poszczególnych pozycji na początku roku oraz niekorzystnej sytuacji cenowej szeregu towarów eksportowych, przede wszystkim ropy naftowej. Jednocześnie nie należy wyodrębniać wyłącznie czynnika ropy naftowej i gazu jako kluczowego: w nadchodzących miesiącach w strukturze dochodów spodziewany jest wzrost bazy poza ropą naftową i gazem. Sprzyjać temu będzie odbudowa konsumpcji krajowej, rozwój gałęzi przemysłu zastępujących import, a w rezultacie wzrost dochodów podatkowych z przemysłu wytwórczego, handlu i sektora usług. Ponadto ważną rolę odegra administracja, która zgodnie z Federalną Ustawą Podatkową W 2025 roku planowane jest wzmocnienie usługi w zakresie podatku VAT i podatku dochodowego.

Jeśli chodzi o prognozę na ten rok, Ministerstwo Finansów dysponuje narzędziami pozwalającymi utrzymać deficyt w granicach wskaźnika 3,79 bln rubli (1,7% PKB). W tym celu druga połowa roku będzie charakteryzować się bardziej umiarkowanym tempem wydatków i stopniową odbudową dochodów z ropy naftowej i gazu, przy jednoczesnym utrzymaniu kursu wzrostu w części budżetu poza ropą i gazem. Dlatego przedwczesne jest mówienie o potrzebie rewizji docelowych parametrów: jeśli obecna dynamika i dyscyplina w realizacji budżetu zostaną utrzymane, realizacja planu do końca 2025 roku jest całkiem możliwa.

Denis Astafyev, menedżer platformy fintech SharesPro:

Skala przekroczeń wydatków znacznie przekracza już nawet zaktualizowane wskaźniki i jest porównywalna pod względem poziomu ze wskaźnikami typowymi dla okresów kryzysu gospodarczego. Sytuacja ta odzwierciedla nie tylko przejściowe nierównowagi, ale także narastające problemy strukturalne budżetu, kiedy wydatki rosną szybciej niż dochody, a pole manewru się zawęża. Jeśli utrzyma się tendencja spadków dochodów i wysokie obciążenie strony wydatkowej, ryzyko dalszego pogorszenia salda budżetowego będzie tylko rosło. Na razie sytuację tę częściowo amortyzuje wysoki poziom realizacji dochodów poza ropą i gazem oraz spowolnienie tempa wydatków po wiośnie.

Jednak do końca roku, biorąc pod uwagę obecną dynamikę, osiągnięcie celu deficytu skorygowanego w kwietniu będzie niezwykle trudne bez zamrożenia wydatków na dużą skalę lub nieoczekiwanego, znacznego wzrostu dochodów. Nawet przy minimalnych wydatkach limit został już przekroczony. To sprawia, że ponowna korekta parametrów celu deficytu jest niemal nieunikniona, co z kolei będzie wymagało rewizji priorytetów budżetowych i źródeł finansowania.

Aleksiej Wiediew, doktor ekonomii:

„Budżet jest realizowany nierównomiernie, to jego specyfika. Oczywiście obecny poziom deficytu na poziomie 2,2% PKB nie może nie budzić obaw Ministerstwa Finansów, które z definicji skrupulatnie monitoruje takie zjawiska. Jedną z głównych przyczyn wzrostu związanego ze stratą dochodów jest niska cena ropy naftowej w rublu w połączeniu z silnym kursem waluty krajowej. Można się jednak spodziewać, że w dającej się przewidzieć przyszłości, najpóźniej w październiku, rubel nadal będzie się osłabiał, a następnie Ministerstwo Finansów skoryguje sytuację po stronie dochodów skarbu państwa. Czy konieczna będzie korekta parametrów deficytu w górę? Bardzo trudno jest obecnie formułować jakiekolwiek prognozy w tej sprawie: ostateczna decyzja pozostaje w gestii rządu i zależy od szeregu konkretnych okoliczności”.